TARİHSEL KİMLİKLERİ İLE
XELFETİ VE KÖYLERİ :
İlk önce kısaca tarihsel Urfa isimleri;
Bu şehrin ilk isimleri Arach ve Erech’tir
Daha sonraları, Orhay, Edessa ve Ruha isimlerini almıştır.
Urhai veya Orhay ismini,
Urfa’nın sakinleri olan Arami –Süryaniler vermiştir
Edessa ismini ise Helenler vermişlerr.
Not: Aşağıdaki bilgiler ,farklı resmi arşiv kaynaklarına dayanan kimi araştırmaların, tercüme edilebildiği kadarından, kısa kısa seçilebilenlerdir
Bu benim yararlanmaya çalıştığım araştırma kaynağı,sadece Xelfeti’ye ilişkin değil,bütün Türkiye ve başka ülkelere de ilişkin bir çalışmadır.
XELFETİ:
Bu ilçe M.Ö.855 yılında Asur krallığının zaptına kadar ismi Şitamrat’tır.
Yunanlılar, Urima adını vermişlerdir.
Süryaniler, Kal’a Rhomeyta ve Hesna the Romaye adlarını kullanmışlardır.
Şehir Arapların eline geçince Kal’at-ül Rum adı takılmıştır.
II. yüzyılda Bizanslıların eline geçince Romaion Koyla adını almıştır.
Moğol istilasına da uğrayan yöre,
1280 yılında Memluk’lular tarafından kuşatılmış, Hıristiyan mahalleleri yağmalanarak fethedilmiştir.
Ve şehre Kal’at-ül Müslimin adı verilmiştir.
Halfeti’nin çok eski bir tarihe sahip olduğu ve resmi tarihe göre Romalılar tarafından Ekamiya adıyla kurulduğu bilinmekle birlikte Romalılar öncesine ait bilgiler yetersizdir.
Roma’nın 395’te ikiye ayrılmasından sonra,Doğu Roma sınırları içinde kalmıştır.Sonrasında Bizans ve Sasaniler arasında sık sık el değiştirmiştir
Ayrıca, MÖ.2000’ler öncesinden başlayarak Hititlerin ve Asurluların hakimiyetine giren yöre, MÖ.612’de Babillerin sınırları içerisinde kalmıştır.
Daha sonra Medler ve Persler yöreye egemen olmuştur,
Büyük İskender’in MÖ.332’de Anadolu’daki Pers hakimiyetine son vermesinden sonra Urfa yöresi Makedonya Krallığının egemenliği altına girmiştir.
Yöre MS.640 yılında Arap istilasına uğramış,
661 yılında Emevilerin,
750’de Abbasilerin hakimiyeti altına girmiştir.
Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra Selçuklular buraya kadar uzanmıştır (1087).
Daha sonra Eyyubiler ve Selçuklular arasında zaman zaman el değiştirmiştir.
Yavuz Sultan Selim zamanında Osmanlılara geçen şehir Urumgala ve Rumkala isimlerini almıştır.
1954’lında ilçe olmuştur.
HALFETİ (Xelfeti)
1917h 📖: Xalafati [ xalîfetî (arapça)
Toplam dört mahallesinde olmak üzere, 1536’da 368 hane ve 71 mücerred;
1552’de 300 hane ve 23 mücerred ;
1570’de 291 hane ve 83 mücerred;
1584’de 364 hane ve 42 mücerred nüfusu vardır (Tablo I).
Xelfeti Rumkala) Şehri’nin tarihsel nüfusu
hane rakamını 5 ile çarpıp mücerredleri ilâve ederek elde etmek mümkündür.
(5 x hane mücerred).
Buna göre,Rumkala’nın tahmini nüfusu,
1536’da 1911.
1552’de 1523,
1570’de 1538
.Ve 1584’de 1862 kişidir.
Rumkalanın nüfusu, Memlukluların önemli bir uç beyliği ve Osmanlıların bir kaza merkezi iken,Birecik merkez nâhiye’ye tâbi olan ve Fırat’ın ötesinde bulunan Nizip Kasabası’na denktir.
XVI. yüzyıl sonlarına kadar bir köy olan NİZİP’in nüfusu aynı asır içinde süratle artmış ve 1570 yılında RUMKALA ’nin nüfusunu geçerek tahmini 2618 kişiye ulaşmıştır[63].
Ve yine Rumkala’ya tabi Merkez ANK Nâhiyesi köylerinden ikisi olan,
ARAH ve BİLESOR ‘un nüfusu da,
Rumkale Şehri’nden fazladır.
-BİLESOR nüfusu, (Bugünkü Savaşan Köyü)
1536’da 856, (163 hane ve 41 mücerred), I552’de 1671 (331 hane ve 16 mucerred)
Ve 157O’de 1662 (324 hane ve 41 mücerred) dir.[64].
-ARAH’IN (Areh Ortayol) nüfusu ise,
I536’da 1327 ( 257 hane ve 42 mücerred),
I552’de 2127 (414 hane ve 57 mücerred), 147O’de 2116 (395 hane ve 241 mücerred) kişiden ibarettir[65] .
Not:
■ Geçmişte Halfetililerin kabaca yarısı Kürtçe, yarısı Türkçe konuşuyordu.
Ancak bugün ilçe nüfusunun %60-70 civarı Kürtlerden oluşuyor.
Türkçe konuşan köylerinin büyük çoğunluğu Antep’e ve Adana’ya göç etti. metonio
■ Bugün Kürt nüfusu yüzde 70 oranındadır.
Diğerleri nüfus olarak yüzde 30 civarında azınlıktır. Bilgi
■ Koord: 37° 14′ 45” D, 37° 52′ 4” k
VE KÖYLER:
(Tarihsel kimlikleri ve alfabedik sırayla)
AĞAÇLI-mezra (Tavşanören’e bağ)-Halfeti -Urfa
1917h 📖: HERMİ
■ Kürt-Sünni (Şahbıkan) yerleşimi
■ Koord: 37° 11′ 28” D, 38° 11′ 37” K
AĞVİRAN (Hilalli bağ) – Halfeti – Şanlıurfa
1917h 📖: AĞVİRAN [ Türkçe ]■ Kürt-Sünni (Şahbikan) yerleşimi
■ Koord: 37° 11′ 24” D, 38° 7′ 56” K
ALTINOVA- Halfeti – Urfa
1960 📖: BENEK
1917h 📖: ARTAŞ. [ Kürtçe artêş “ordu” ]■ Kısmen Kürt-Sünni yerleşimi
■ Köy halkı Kürtler ile Türkmenlerden oluşmaktadır.
Kürt nüfusunun nispi çoğunluğu vardır. Cemil
■ Koord: 37° 16′ 17” D, 38° 3′ 57” K
ARGAÇ – Halfeti – Urfa
1917h 📖: TİFNİK
■ Türkmen yerleşimi
■ Koord: 37° 14′ 24” D, 37° 54′ 14” K
ARGIL – Halfeti – Urfa
1917h 📖: ARGIL
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Şimdi Türkmen yerleşimi
■ Koord: 37° 16′ 14” D, 37° 58′ 38” K
AŞAĞIGÖKLÜ- Halfeti – Urfa
K 📖: GOGANE JER
1917h 📖: GÖYLÜ (Aşağı)
■ Kürt-Sünni yerleşimi
■ Koord: 37° 19′ 31” D, 38° 1′ 44” K
BALABAN- Halfeti -Urfa
1917h 📖: Naaş
■ Kürt-Sünni (Baziki) yerleşimi
■ Baziki aşiretinden Sünni-Hanefi Kürt yerleşimidir. metonio
■ Koord: 37° 15′ 15” D, 38° 2′ 32” K
BALDERE- Halfeti – Urfa
1917h 📖: Baldere [ Türkçe ]■ Kürt-Sünni yerleşimi
■ Koord: 37° 24′ 17” D, 37° 58′ 18” K
BEYBURCU- Halfeti – Şanlıurfa
1928 📖: Beyburcu [ Türkçe ]■ Kürt-Sünni (Hartavi) yerleşimi
■ Hartavi aşiretinden Sünni-Şafii Kürt yerleşimidir. metonio
■ Koord: 37° 15′ 24” D, 38° 12′ 23” K
BİRESOR (Tavşanören bağ) – Halfeti – Urfa
1917h 📖: BÎRESOR [ Kürtçe “kızıl kuyu” ]■ Kürt-Sünni (Şahbıkan) yerleşimi
■ Koord: 37° 13′ 37” D, 38° 8′ 56” K
BOZOK- Halfeti – Şanlıurfa
1917h 📖: BOZOX
■ Kürt-Sünni (Şahbikan) yerleşimi
■ Koord: 37° 12′ 37” D, 38° 3′ 0” K
BOZYAZI- Halfeti – Şanlıurfa
1928 📖: BAZÜR [ Kürtçe “zorlu?” ]1917h 📖: BAZİR
■ Kürt-Sünni yerleşimi
■ Koord: 37° 21′ 31” D, 37° 55′ 54” K
BULAKLI- Halfeti – Urfa
1917h 📖: TATAYN
■ Kürt-Sünni (Pijan) yerleşimi
■ Çakallı aşiretinden Hanefi Kürtler. metonio
■ Koord: 37° 10′ 0” D, 37° 53′ 16” K
BÜYÜKGÖKLÜ – Halfeti -Şanlıurfa
1960 📖: Yukarıgöklü
1928 📖: Büyükgöklü
1915hb 📖: GÖKLÜ
■ Kürt-Sünni yerleşimi
■ Bu kasabaya ve Hafeti’ye 1800’li yıllarda Yugoslavya’nın Kosova bölgesine bağlı Prizren kentinden Arnavutlar yerleşmiştir.
Büyükgöklü’de uzun bir zaman Arnavutlar ile Kürtler ayrı mahallelerde yaşadılar.
Daha sonraları, kasabadaki Arnavut nüfusunun çoğunluğu İstanbul ile Şanlıurfa kent merkezine göç etmiştir.
Ayrıca Ankara’nın eski büyükşehir belediye başkanlarından Melih Gökçek’in ailesi de aslen bunlardandır.
Cemil
■ Koord: 37° 20′ 25” D, 37° 59′ 21” K
ÇAKALLI Köyü- Halfeti – Urfa
1917h 📖: ÇAKALLI [ Türkçe ]■ Kürt-Sünni (Çakallı) yerleşimi
■ © Tarih: 21/Ş /1266 (Hicrî)
Maraş eyaletinde Sinemlü [Sinemilli], Kılıçlı, Çakallı ve Atumlu [Atmanlu] aşiretleri … deyar heyran
■ Çakallı aşiretine mensup Sünni Hanefi Kürt köyü Bilgi
■ Kürt-Sünni köyü
■ Koord: 37° 25′ 6” D, 37° 59′ 30” K
ÇEBEKOĞLU- Halfeti – Urfa
1917h 📖:
■ Kürt-Sünni yerleşimi
■ Kayseriden sürgün edilen üç Avşar aile (tamamı Kürtleşmiş) dışında köyün geri kalanı Şabikan aşiretinden Kürttür. metonio
■ Koord: 37° 22′ 41” D, 37° 56′ 34” K
DERGİLİ- Halfeti – Şanlıurfa
1917h 📖: DEYTRO – Derto
■ Kürt-Sünni yerleşimi
■ Koord: 37° 23′ 16” D, 37° 59′ 1” K
DURAK- Halfeti – Şanlıurfa
1917h 📖: ARAM
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Şimdi Türkmen yerleşimi
■ Koord: 37° 16′ 44” D, 37° 56′ 31” K
DUTLUCA- Halfeti – Urfa
1917h 📖:
/Dutluca [ Türkçe ]■ Kürt-Sünni yerleşimi
■ Koord: 37° 11′ 28” D, 37° 59′ 36” K
ERİKLİ- Halfeti – Şanlıurfa
1917h 📖: XOX
[ Kürtçe “erik veya şeftali” ]■ Kısmen Kürt-Sünni yerleşimi
■ Koord: 37° 17′ 7” D, 38° 0′ 50” K
FISTIKÖZÜ
1917h 📖:
-TISA
[ Arapça “dokuz?” ]■ 20. yy başında Ermeni/Türk yerleşimi. Şimdi Türkmen yerleşimi
■ Sürgüne kadar Ermeni ve Türk karışık bir köydü.
Bu bölgedeki Türklerin konuştuğu şive Antep ağzına daha yakındır. metonio
■ Fıstıközü köyü, ünlü sanatçı Müslüm Gürses’in memleketi olmasıyla tanınmıştır. Köy halkı Türkmen olup özellikle Adana’ya çok fazla göç vermiştir.
Adana’ya göç edenler arasında Müslüm Gürses’te bulunmakta olup, kendisi de Türkmendir.
■ Koord: 37° 11′ 30” D, 37° 54′ 15” K
-HAYNİ-AYNI:
Gözeli – Halfeti – Urfa
1917h 1928 📖 📖: Ayni / Aynixalil [ Arapça/Kürtçe ˁayn xalîl “Halil pınarı” ]E1806 📖: Hayni
■ ‘Gesges’ adı verilen Ermeniden dönme Müslüman topluluğunun yaşadığı köylerden biri idi.
Eski köy baraj altında kalmış, halk yeni köye taşınmıştır. SN
■ Bu bölgenin eski idari birimi olan ANK Nahiyesi’nde 16. yüzyılda çoğunluk olarak gayrimüslimlerin yaşadığı yerleşim olmuştur.
Bunların dördü (Arah, Bilesor, Halfeti ve Seldek) dir.
Buralar, o dönem Müslümanlarla karışıktır. Bazısı yer yer terk edilmiş ve idari birim değiştirmiş olsa da Cibin’de ve Vahna’da da o dönem tamamen Gayrimüslim bulunmaktadır. MCB
■ Koord: 37° 19′ 32” D, 37° 53′ 31” K
Gülaçan Köyü- Halfeti – Urfa
1928 📖: ZAXPİR
1915hb 📖: SAĞPİR
■ Kürt-Sünni yerleşimi
■ Koord: 37° 22′ 52” D, 38° 3′ 0” K
Günece köyü- Halfeti – Urfa
1917h 📖: XARVENEK
1915hb 📖: HERVENEK
■ Kürt-Sünni (Şahbikan) yerleşimi
■ Koord: 37° 14′ 33” D, 38° 5′ 4” K
Gürkuyu Köyü- Halfeti – Urfa
1917h 📖: NUXRUT
1915hb 📖: NUHRUDBURÇ ( Manastırlıköy )
■ Kürt-Sünni yerleşimi
■ Bizans dönemine ait görkemli kilisesi harabe halindedir. SN
■ Koord: 37° 17′ 14” D, 38° 6′ 39” K
Hilalli köyü- Halfeti – Urfa
1917h 📖: KÜNAFİREK [ Kürtçe kunêferek? ]■ Kürt-Sünni (Şahbikan ) yerleşimi
■ Koord: 37° 12′ 12” D, 38° 5′ 59” K
İshak Köyü- Halfeti – Şanlıurfa
1917h 📖: İshak
■ Kürt-Sünni yerleşimimi
■ Koord: 37° 16′ 5” D, 38° 5′ 17” K
Kalkan Köyü- Halfeti – Urfa
1917h 📖: KALKAN [ Türkçe ]■ Kürt-Sünni yerleşimi
■ Koord: 37° 19′ 41” D, 38° 5′ 0” K
Kantarma Köyü- Halfeti – Urfa
1917h 📖: KANTARMA
■ Kürt-Sünni yerleşimi
■ Koord: 37° 19′ 47” D, 38° 2′ 47” K
Karaotlak Köyü- Halfeti – Urfa
1917h 📖: KARAMEZREA Kabakulak Ziyareti
■ Kürt-Sünni (Şahbikan ) yerleşimi
■ Yeni Halfeti ilçe merkezi olacaktır. SN
■ Ketikan aşireti mensupları da bulunuyor. metonio
■ Koord: 37° 13′ 58” D, 37° 56′ 43” K
Kavaklıca Köyü- Halfeti – Urfa
1917h 📖: TELL ˁAZZE / Tilazze
■ Türkmen yerleşimi
■ Köylülerin çoğu Türk olduklarını söylerler. Rişvan aşiretine mensup Kürt oldukları bilgisi dayanaksızdır. metonio
■ Koord: 37° 9′ 37” D, 37° 52′ 31” K
Kayalar Köyü- Halfeti – Urfa
1917h 📖: KFERXAN [ Kürtçe “han köyü” ]■ Kürt-Sünni yerleşimi
■ 1960 veya 80’lere dek köyde ayakta olan beş kiliseden geriye çok iz kalmamıştır. SN
■ Keferan adı yörede kafirlerden kalma diye bilinir.
Kafirler Hanı diye bilinir. [Cehalettendir — SN] bertan
■ Koord: 37° 22′ 34” D, 37° 57′ 46” K
Çekem Köyü- Halfeti – Urfa
1917h 📖: KEFRİK
■ Türkmen yerleşimi
■ Büyük bölümü baraj gölü altında kalmıştır. SN
■ Kefrikliler Türkmendir.
Bugün çoğunlukla Yeni Halfetide, Birecikte ve Antep’te yaşamaktadırlar.
Baraj altında kalmadan önce adı Çekem olarak geçiyordu. metonio
■ Koord: 37° 13′ 9” D, 37° 53′ 10” K
Kınık Köyü- Halfeti – Urfa
1917h 📖: KINIK [ Türkçe “aş.” ]■ Kürt-Sünni yerleşimi
■ Koord: 37° 18′ 41” D, 38° 4′ 20” K
Kurttepe Köyü- Halfeti – Urfa
1917h 📖: Kurttepe [ Türkçe ]■ Kürt-Sünni yerleşimi
■ Koord: 37° 24′ 3” D, 37° 57′ 37” K
Kurugöl Köyü- Halfeti – Urfa
1917h 📖: AFTAR
■ Kürt-Sünni yerleşimi
■ Koord: 37° 21′ 1” D, 38° 1′ 5” K
Külünçe Köyü- Halfeti – Urfa
1917h 📖: KÜLİNCE
■ Kürt-Sünni (Şahbıkan) yerleşimi
■ Koord: 37° 12′ 46” D, 38° 10′ 55” K
Kündürü mezra (Özmüş bağ) – Halfeti – Urfa
1917h 📖: KÜNDERİ [ Kürtçe kundiri “kabak” ]■ Kürt-Sünni (Şahbikan) yerleşimi
■ Koord: 37° 10′ 43” D, 38° 2′ 41” K
Macunlu Köyü- Halfeti – Urfa
1917h 📖: MACUN
■ Kürt-Sünni (Hartavi) yerleşimi
■ Koord: 37° 16′ 38” D, 38° 9′ 57” K
MÜLAHAM- Halfeti – Şanlıurfa
1917h 📖: MÜLLEHAM [ Türkçe “semiz” ]■ Kürt-Sünni yerleşimi
■ Koord: 37° 18′ 38” D, 38° 2′ 51” K
Ortayol -Halfeti-Urfa
Halfeti (Former Center subdistrict), Şanlıurfa
E1806
1917h 📖 ARAH
ARAH (Ortayol) ,which used to be a mostly non-Muslim village, is still home to this non-Muslim Armenian Gesges community, the majority of whom identify themselves as Turkmen and Muslim today.
In the 16th century, there were approximately 597 non-Muslims and 259 Muslims living there.
Ortayol – Halfeti – Şanlıurfa
E1806 1917h 📖 📖 ARAH
Aslen Ermeni olup Müslüman görünen Gesges adlı topluluğun yaşadığı köylerden biri. Ancak şimdi kendilerini ‘Türkmen’ olarak tanıtırlar. SN
■ Ortayolda bugün çoğunluğu bu topluluk oluşturur. Bilgi
■ 17. yüzyılda yaklaşık 259 Müslüman ve 597 Gayrimüslim nüfus yaşamaktadır. MCB
■ Koord: 37° 17′ 38” D, 37° 58′ 0” K
kullanıcı notu: yakın geçmişte Türkmenlerin de yaşadığı köy olan Ortayol’da bugün önemli oranda Kürt nüfus da vardır.
alicanpolat
kullanıcı notu: 16. yüzyılda yaklaşık 257 Müslüman ve 600 civarında Gayrimüslim nüfus yaşamaktadır. MCB
kullanıcı notu: Eskiden Ermeni ve türk nufüs varken şimdi de azımsanmayacak çoklukta Kürt şahbikan aşiretine mensup olanlar da vardır.
Bir kaç aile de beski aşiretine mensup
ÖMERLİ – Halfeti – Urfa
K 📖: AMARAN
1917h 📖: ÖMERAN [ Kürtçe/Türkçe “Ömerler” ]E1806 📖: Keşişlik
■ Kürt-Sünni (Baziki) yerleşimi
■ 19. yüzyıl başında bu köy de, komşu Arah ve Hayni köyleriyle birlikte, zahiren Müslüman olan gizli Ermeni ya da ‘Gesges’ köyü olarak tarif edilmiştir.
(İnciciyan 1806, sf. 342-343).
■ PKK lideri Abdullah Öcalan 1946/1947’de baba yurdu olan bu köyde doğmuştur.
SN
■ Baziki aşiretinden Sünni-Hanefi Kürt köyü olup çevre Türkmen köyleriyle kız alıp vermişlikleri çoktur.
metonio
■kullanıcı notu:
Yazının sahibi İnciciyan, adı geçen üç köy hakkında maalesef yanılmıştır.
Bu köylerden birisi Türkmen, biri Kürttür.
Aşiret ve konar-göçer kayıtları da,
- yüzyıl nüfus kayıtları da mevcuttur.
Bir tek Arah’ta Gayrimüslim nüfus varlığı vardır.
Ancak orada da 1534 yılında dahi Müslümanlar vardır. MCB
■ Koord: 37° 19′ 10” D, 37° 56′ 22” K
Özmüş Köyü- Halfeti – Şanlıurfa
1928 📖: TAˁLiKÂN
1915hb 📖: Delicen
■ Kürt-Sünni (Şahbıkan) yerleşimi
■ Koord: 37° 11′ 23” D, 38° 1′ 19” K
Peyamhatun mahalle – Halfeti – Şanlıurfa
1917h 1928 📖 📖: Peyamhatun/Bademhatun
■ Kürt-Sünni yerleşimi
■ Koord: 37° 13′ 1” D, 38° 4′ 47” K
Savaşan Köyü- Halfeti – Urfa
1917h 📖: BİLESOR [ Kürtçe ]■ Türkmen yerleşimi
■ Eski köy kısmen baraj altında kalmış, halk yeni köye taşınmıştır. SN
■ Koord: 37° 17′ 36” D, 37° 52′ 4” K
Saylakkaya Köyü- Halfeti – Urfa
1917h 📖: CİBİN
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Şimdi Türkmen (Avşar) yerleşimi
■ Nerses Saryan’ın 1967 Beyrut basımı Krisdos yev ir Xaçı adlı eseri Cibin köyü anılarını içerir.
SN
■ Köy halkı, Avşar’dır.
Avşarlar, Osmanlı-Rus harbinden sonra Ermenilerin terk ettiği köylere ve kasabalara Kayseri Uzunyayladan gelerek iskan edilmişlerdir.
■ Köyde hala bir kaç Müslümanlaşmış Ermeni aile yaşamaktadır.
Geri kalan nüfus Türkmendir. metonio
■ Koord: 37° 17′ 37” D, 37° 54′ 54” K
Seldek Köyü- Halfeti – Urfa
1917h 📖: SELDEK
■ Kürt-Sünni (Salmanlı) yerleşimi
■ Koord: 37° 15′ 27” D, 37° 54′ 30” K
Sırataşlar – Halfeti – Şanlıurfa
K 📖: WANÊ
1917h 📖: VAHNE. [ Ermenice ]■ Kürt-Sünni (Bruki) yerleşimi
■ Köy halkı Van muhacirleridir.
■ Koord: 37° 24′ 38” D, 38° 0′ 54” K
Sütveren – Halfeti – Şanlıurfa
1928 📖: HİLBİNİ / Helbini
1917h 📖: HİLBİNİ
■ Kürt-Sünni (Şahbikan) yerleşimi
■ Resmi kayıtlar Hilbini, halk dili Helbini olarak geçiyor.Urfa Vilâyeti Halfeti Kazası Merkez Nahiyesinin KaramezreaKöyüne bağlı Hilbini Mahallesi (Hilbini) adı ile köy olması 21.06.1955 RG ishak levent
■ Koord: 37° 13′ 45” D, 38° 0′ 14” K
Tavşanören – Halfeti – Şanlıurfa
1917h 📖: TAFŞAVİRAN [ Türkçe ]■ Kürt-Sünni (Şahbıkan) yerleşimi
■ Koord: 37° 14′ 0” D, 38° 7′ 13” K
Topuzoğlu Köyü- Halfeti – Şanlıurfa
1917h 📖: Topuzoğlu [ Türkçe ]■ Kürt-Sünni yerleşimi
■ Koord: 37° 23′ 15” D, 37° 57′ 19” K
Tosyanlı mezra – Halfeti – Şanlıurfa
1917h 📖: Tosyanlı
■ Kürt-Sünni yerleşimi
■ Koord: 37° 18′ 6” D, 37° 52′ 32” K
Üçayak mahalle (Tavşanören bağ) – Halfeti
1917h 📖: Üçayak [ Türkçe ]■ Kürt-Sünni (Şahbıkan) yerleşimi
■ Koord: 37° 14′ 54” D, 38° 9′ 43” K
Yenimahalle Köyü- Halfeti – Ufa
1917h 📖: PULU / Pulo
■ Kürt-Sünni yerleşimi
■ Koord: 37° 21′ 31” D, 37° 58′ 6” K
Yeşilören Köyü- Halfeti – Urfa
1915 ANIK
1917 📖: ANK
ANIK
■ Kürt-Sünni (Şahbikan) yerleşimi
■ 1517’de Ank Nahiyesi kaydedilmiştir. SN
■ Koord: 37° 12′ 37” D, 37° 57′ 27” K
Zağari mezra (Özmüş’e bağ) – Halfeti – Urfa
1917h 📖: ZAĞRE
■ Kürt-Sünni yerleşimi
■ Koord: 37° 10′ 20” D, 37° 59′ 19” K
NOTLAR…! :
Yukarıdaki Xelfeti ve köyleri ile ilgili tarihsel bilgiler, farklı ciddi resmi arşiv kaynaklara dayanan bir araştırmadan kısa kısa seçilmiştir.
Bu araştırma sadece Xelfetiyle ilgili değil Türkiye’nin geneliyle ilgili.
Ve diğer ülkelerle de ilgili.
Ayrıca Osmanlı tahrir defterine göre.
1536 yılında bir kasaba olarak görünen Urfa’nın Halfeti ilçesinde ,
1552 yılında resmi vergi verenler üzerinden,
89 Ermeni vergi mükellefi nüfus var.
Aynı dönemde vergi kayıtlarına göre Xelfeti’ye, vergi veren sadece 4 Müslüman nüfusu yerleşmiş .
1584 yılında ise vergi kayıtlı Ermeni nüfusu 176 hane iken
Aynı zaman diliminde Müslüman vergi nüfusu ise 6 hanedir .
Not: Bu rakamlar sadece resmi olarak vergi verenler,
yani maddi olarak varlıklı olan vergi mükellefleri üzerindendir.
1915 yılına gelindiğinde ise,
Halfeti’de sadece 7 Ermeni ailesi yaşamaktadır
Not: Bu denli nüfus erimesi neyle açıklanır?
Gerek Urfa merkezde ve gerekse Birecik, Suruç, Halfeti ve Bozova ilçelerinde daha 100 yıl öncesindeilçelerde binlerce Ermeni yaşıyor ve birçok Ermeni köyü bulunuyordu.Kısmi bir araştırma ile bu üç ilçeye bağlı bir çok köy ismine ulaşabildik.
Bu konuda şimdiye kadar yöreinsanlarınca,
yöreye yönelik özel bir araştırma yapılmamış olması da ayrı bir araştırma konusudur.
Merkez Germüş Köyü:
Bu günkü ismi Dağeteği Köyü’dür.
Ermeniler köye Gamurc adını vermişlerdi.
Bu köyde 20. Yüzyılın başlarında 400 hanede
2 bin de Ermeni’nin yaşadığı bilinmektedir. Ermenilerin göçünden sonra hazineye kalan köy, Atatürk tarafından Üceymi Sadun Paşa adlı Irak kökenli Hamidiye paşası bir şeyhe hibe edilmiştir.
Ve Halfeti’nin bir çok köyü.
Şimdi Cibin ve Arah köylerinde ise,halen bir kısım Ermeni’nin yaşadığı ve Ermeni kültürünün yaşatıldığı biliniyor.
Hatta Mustafa Kemal,Antep’e geldiği bir sırada,manevi kızı Sabiha Gökçen’i Xelfetili Ermeni kız çocuklarının toplandığı Cibin’den aldırmıştır.
Ve sonrasında Türkiye’nin ilk kadın pilotu olan ve Dersim’i bombalayan Sabiha Gökçen’i.
Yine 1800’li yılların başlarında,Amerika kaynaklı araştırmacının deyimi ile ARAH’ta büyük bit katliam saldırısı oluyor.
Bu saldırıda bir kısım gençler dağlara çekilip karşı koyarken öldürülüyor.
Ve kısmıda kapatıldıkları o günkü Halfeti cezaevinde sel suyundan boğularak ölüyor.
Hatta bu Xelfeti-Cibin- Areh’li ilgili ve diğer bir çok bilgiler 80’li yılların ortalarında Hüriyet gazatesi tarafından
TC arşivinden yayınlarken Türk Genel Kurmayının müdahale üzerine yayınlama kesilmişti.
Ayrıca Hrant Dink’in de, soykırımdan kurtulan ve kimliklerini gizleyip, yöre değiştirip ve bügün devlet içinde ve devleti dışında önemli görevlerde bile yer almakta olan yüz binlerce Ermeni ile ilgili araştırma çalışması olduğu biliniyordu.
Zaten kendisi ve ailesi ile ilgili de aynı durum olmuştu.
Belkide bu araştırma çalışmaları üzerinden katledildi.
Bozova Siverek:
Eski adlarıyla Hoğin,Hovig,Karabahçe, Çatak, Mezra, Simak, Harbi, Gori, Oşin, Alis Punar, Nisibin (Azıklı), Çagağ, Meğre, Khirbik köyleri.
Ve binlerce Ermeni’nin yaşadığı Urfa Mahalleleri.
